Drugsafval: risico op lozingen in gierkelders

Dat zegt onafhankelijk criminologe Shanna Mehlbaum uit Halfweg (N-H), naar aanleiding van het openingsartikel van dagblad De Gelderlander van zaterdag. Dat gaat in op het lozen van vloeibaar drugsafval. Dat kan via het riool, het oppervlaktewater maar ook via mestkelders in het milieu terecht kan komen.

Bij het maken van synthetische drugs als xtc, ghb, amfetamine of chrystal meth komen vele liters chemisch afval vrij. Het productieproces en de hoeveelheid afval verschilt per drug, doceert Mehlbaum. Bij de productie van 1 kilo mdma komt 6 tot 10 liter afval vrij, per kilo amfetaminen wel 20 tot 30 liter. Hoe die verhouding is bij het (relatief eenvoudig te produceren) chrystal meth is niet bekend, omdat die extreem verslavende drug pas relatief kort in Nederland wordt geproduceerd.

Een derde gevonden

Gerekend naar de duizenden kilo's pillen en kristallen die worden gemaakt, wordt slechts een derde van het drugsafval gevonden, schat Mehlbaum in. Nederland is binnen Europa een belangrijk productieland voor synthetische drugs. Naar schatting zijn honderdduizenden liters drugsafval niet in beeld.

Mehlbaum: „We vinden veel meer drugslabs dan drugsafval. Dergelijke vaten en containers werden vroeger regelmatig aangetroffen in afgelegen gebieden. Tegenwoordig zien we dat veel minder. Dat betekent dat er meer geloosd wordt. Op het riool, op het oppervlaktewater of men graaft een gat en laat het wegzakken in de grond.”

Mestopslag

Wanneer een drugslab is gevestigd op het erf van een veehouder, komt er nog een specifiek risico om de hoek kijken: dat het afval in de mestopslag terecht komt. De Gelderlander meldt dat bij de gierput van het recent ontmantelde chrystal meth-lab in Achter-Drempt (Achterhoek) tjokvol zat met giftig drugsafval.

Nu was dat melkveebedrijf al 20 jaar niet meer in gebruik, dus dan is het onwaarschijnlijk dat het drugsafval nog samen met mest over het land wordt uitgereden. Maar in 2016 is dat wel een keer gebeurd, in het Brabantse Someren, aldus Mehlbaum. „Daar werden mdma-resten aangetroffen in een maïsperceel naast xtc-lab”, vertelt ze. „De chemicaliën waren met mest en al uitgereden.”

Schadelijk

Hoe schadelijk dat is voor het gewas, voor het vee, of uiteindelijk voor de mensen die de dierlijke producten consumeren, kan ze niet zeggen. „We hebben wel eens dode vissen in het oppervlaktewater aangetroffen, maar incidenten met vee zijn vooralsnog niet bekend.” Maar dat dergelijke giftige afvalstoffen koste wat 't kost uit de agroketen gehouden dienen te worden, staat buiten kijf.

Vast staat ook dat het geen eenmalig incident is: er is meerdere keren drugsafval aangetroffen in gierputten. Op welke schaal het voorkomt, is echter moeilijk te zeggen. Enerzijds vanwege het illegale karakter van de activiteiten, anderzijds omdat illegale lozingen veel minder opvallen dan gedumpte vaten afval, en daardoor dus ook niet gemeld en/of geregistreerd worden.

Achterhoek

Kortom: de omvang van de lozingen via de mestput is niet in beeld. Wat wel bekend is, is dat drugscriminelen graag gebruik maken van leegstaande schuren op afgelegen bedrijven op het platteland, en dat de productie van synthetische drugs een opmars maakt in het oosten. In de politieregio oost-Nederland (Gelderland en Overijssel) zijn in 2018 en 2019 maar liefst 38 drugslabs opgerold, waarvan 34 in Gelderland. De uitgestrekte Achterhoek, pal naast de Duitse grens, lijkt inmiddels een van de hotspots te worden. Brabant blijft koploper, met 47 ontmantelde drugslabs in genoemde periode.

Wanneer een drugslab wordt ingericht op het bedrijf van een stopper, is het risico op het uitrijden van drugsafval in combinatie met mest uiteraard klein. Maar het gebeurt ook wel dat 'actieve' boeren te horen krijgen: 'wij gaan jouw schuur gebruiken' en bedreigd worden als ze niet mee willen werken, aldus Mehlbaum. Zij hamert erop dat er veel meer aandacht moet komen voor deze risico's omtrent het lozen van drugsafval.