Quickscan na RIVM-bom over hogere ammoniakconcentraties
Boeren Schiermonnikoog halen door inkrimping veestapel stikstofdoelen
In dit onderzoek werden de berekende ammoniakemissies van de melkveebedrijven op Schiermonnikoog in 2015 en 2022 met elkaar vergeleken. Op Schiermonnikoog liggen 7 bedrijven naast het Natura 2000-duingebied. „We gaan niet tegen de stroom in, maar met de eigen stroom mee", zegt voorzitter van Boerenbelang Schiermonnikoog Ludie van der Bijl. „Het is mooi om te zien dat deze aanpak positieve resultaten oplevert."
De melkveehouders zijn het project ‘Biodivers boeren op Schiermonnikoog’ gestart, waarin ze verschillende maatregelen nemen om de stikstofuitstoot te verlagen. Hiervoor tekenden zij in 2021 een overeenkomst met het ministerie van LNV, provincie Fryslân en ANV Waddenvogels. Deze overeenkomst heeft tot doel dat de boeren op Schiermonnikoog een gezond verdienmodel behouden terwijl ze actief bijdragen aan natuurherstel op het eiland, waarbij de stikstofdruk vanuit de agrarische sector wordt verlaagd.
40 procent minder melkvee
De boeren hebben daarvoor gezamenlijk hun melkveestapel met bijna 40 procent ingekrompen en maken hun bedrijfsvoering stapsgewijs natuur-inclusief. Biodivers boeren op Schiermonnikoog schrijft: 'Zo wordt er actief gewerkt om compost uit lokale reststromen te gaan gebruiken als bodemverbeteraar en worden er concrete stappen richting meer natuur-inclusief boeren gezet, doordat een groeiend aantal hectares akkerland ingezet wordt voor agrarisch natuur- en weidevogelbeheer, inclusief het inzaaien van kruidenrijke stukken grasland.'
Dit alles heeft samen een aanzienlijke bijdrage aan het terugdringen van de ammoniakemissie op het eiland opgeleverd, concludeert het onderzoeksbureau CLM nu. 'Om het inkomen voor de boeren op peil te houden en ook de kosten voor deze maatregelen te kunnen dekken zijn de meeste boeren betrokken bij het nieuwe eigen kaasmerk van eilander melk: Van Schier kaas. Deze kaas is al te koop bij veel kaasspeciaalzaken en in de eigen winkel op Schiermonnikoog.'
Werken aan een visie
De grootste uitdaging voor de boeren, en voorwaarde voor succesvolle volgende stappen, is het opstellen van een gezamenlijke visie voor de toekomst van de landbouw op het eiland. Boeren moeten hierbij in balans met de natuur kunnen blijven boeren, inclusief een bijbehorend gezond verdienmodel.
RIVM-rapport over Schiermonnikoog ten opzichte van CLM-onderzoek Friese boerenproject: 'Emissie uit achtergrondconcentratie wel toegenomen'
In 2022 waren de ammoniakconcentraties op het eiland, gemeten in het Meetnet Ammoniak in Natuurgebieden (MAN) van het RIVM, juist hoger dan het jaar ervoor. Reden voor de provincie Friesland om CLM Onderzoek en Advies de quickscan te laten uitvoeren.
De berekende reductie in ammoniakemissie bedroeg 21 procent in 2022 ten opzichte van 2015. Dit berekende CLM met behulp van de CLM-Ammoniaklat, een met wetenschappelijke kennis onderbouwde rekentool. CLM schrijft: 'De maatregel die het meest aan de emissiereductie heeft bijgedragen, is krimp van de veestapel en reductie van het met mest besmeurd oppervlak in de stal. Daarnaast zijn melkveehouders minder gaan bemesten met zowel dierlijke mest als kunstmest, liepen de dieren vaker in de wei, was het ureumgehalte in de melk lager en werd minder mest buiten de stal opgeslagen.'
De gemeten ammoniakconcentraties in het MAN-meetnet op Schiermonnikoog waren in 2022 hoger dan in het jaar ervoor. CLM: 'Dit lijkt echter niet van de melkveehouderij op het eiland afkomstig, maar uit de achtergrondconcentratie. De stijging is namelijk niet uniek voor Schiermonnikoog: op de andere Waddeneilanden (met uitzondering van Texel) en in Nederland als geheel werd een stijging gezien. Op Vlieland, zonder veehouderij in deze jaren, was de ammoniakconcentratie in het MAN-meetnet in 2022 ook hoger dan in 2021.'
UVA-rapport aangehaald door CLM
CLM schrijft: 'Uit recent onderzoek van de Universiteit van Amsterdam (UvA) blijkt dat slechts 9 procent van de ammoniakemissie binnen 500 meter van de bron (stal) neerslaat. Daarbuiten slaat ook stikstof neer, maar is de bijdrage van een specifiek bedrijf niet te onderscheiden van de neerslag vanuit andere bronnen. Dit komt doordat een groot deel van de ammoniakemissie zich verspreidt tot over honderden kilometers. Daardoor zeggen metingen van het MAN-meetnet weinig over de ammoniakemissies van individuele melkveebedrijven. Deze tool is daardoor ongeschikt om de effecten van de melkveebedrijven op het eiland te monitoren.'
Ook in Groningen werd een vergelijkbaar onderzoek uitgevoerd als door de UvA.
Tekst: Guus Daamen
Als zoon van een fruitteler opgegroeid tussen de appelbomen in Gelderland. Tijdens mijn master Journalistiek aan de Vrije Universiteit in Amsterdam mij verder gespecialiseerd in politiek. Schrijft voor Agrio voornamelijk over Politiek en Beleid. Luistert, vraagt en onderzoekt. Andere passie: sport.
Beeld: Vereniging Boerenbelang Schiermonnikoog
Bron: Biodivers boeren op Schiermonnikoog