Column: De markt

Dus van een echt vrije markt is nooit sprake. De overheid speelt bij iedere markt een rol. Al beperkt die rol zich af en toe tot het vaststellen dat er weinig beperkende regels aan een bepaalde markt worden opgelegd. Maar meestal is de invloed van de overheid op de markt heel groot.

Juiste regels

Volgens mij moeten we de markt zien als een instrument die we als maatschappij soms kunnen inzetten om iets voor elkaar te krijgen dat we als maatschappij wenselijk vinden. Ik weet dat dit nu niet bepaald is hoe we het instrument 'markt' op dit moment inzetten of beleven. We zijn veel te veel gaan geloven dat de markt zaken automatisch op de goede manier kan oplossen. Terwijl een markt dat alleen maar kan als die markt met de juiste regels gestuurd wordt.

Zo heeft de overheid toen ze een markt creëerde voor dierrechten bepaald dat die rechten een regionaal karakter hebben. Bovendien mogen die rechten niet zomaar van de ene regio naar de andere regio verhandeld worden. Met als doel verdere concentratie van varkens en kippen in bepaalde regio’s te voorkomen. De vrije markt met strikte tegels dus, die door de overheid gecreëerde markt voor dierrechten. Een ander voorbeeld van een door de overheid gecreëerde markt is die van de CO2-emissierechten. Doel is de emissie van CO2 te beperken op de economisch meest voordelige manier. Of het zo werkt weet ik niet.

FrieslandCampina

Wat ik wel zie gebeuren is dat mijn zuivelcoöperatie, FrieslandCampina, inspeelt op deze door de overheid gecreëerde markt. Klimaat neutraal produceren is hot en er kan geld mee verdiend worden. Op zich logisch dat mijn zuivelcoöperatie daar op inspeelt. Wat ze echter vergeet is dat ze door toe te geven aan de verleiding van deze gecreëerde markt op andere terreinen inlevert. De weidepremie wordt verlaagd en ook alle andere duurzaamheidsthema’s moeten inleveren om extra te kunnen belonen op klimaatneutraal produceren.

Hier gaan boeren op reageren. Er zal veel meer aandacht uitgaan naar de CO2-footprint van het bedrijf en dit gaat ten koste van andere duurzaamheidsthema’s zoals diergezondheid en biodiversiteit. Of dit naar de toekomst toe een goede keus is betwijfel ik in ieder geval ten zeerste. Ik vraag me ook af of de overheid deze afwenteling heeft voorzien als bijeffect van de markt die de overheid gecreëerd heeft voor CO2. Het creëren van een markt voor CO2 maakt in ieder geval dat andere belangrijke thema’s worden verdrongen.

Gekozen

Zo werkt de markt nu eenmaal, zullen sommigen nu zeggen en daar kunnen we nu eenmaal niets aan doen. Maar dat is dus pertinent niet waar. Zo werkt de markt omdat de overheid ervoor heeft gekozen om deze markt zo in te richten. En omdat de overheid ervoor heeft gekozen om geen markt in te richten voor biodiversiteit, waterkwaliteit of dierenwelzijn.

Als we met elkaar vinden dat marktwerking nog steeds een goede manier is om maatschappelijke doelen te gaan halen op de economisch meest voordelige manier dan is het wel zaak om ervoor te zorgen dat die gecreëerde markten ook goed werken. Dat er dus geen afwenteling plaatsvindt van het ene thema op het andere. Dat er dus een goede set aan spelregels wordt bijgeleverd en dat er evenwicht is tussen de markt voor biodiversiteit en de markt voor CO2. Alleen als de overheid op deze manier naar markten durft te kijken en de markten vanuit deze invalshoek durft te reguleren zullen de verschillende maatschappelijke thema’s op het boerenerf de juiste aandacht krijgen.