Minder grutto's ondanks meer subsidie voor bescherming en maatregelen

De afgelopen 20 jaar is er fors geïnvesteerd in maatregelen voor weidevogels. Dat geld komt van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV), de Europese Unie en de provincies. In 2000 gaven ze samen 4,2 miljoen euro aan subsidies voor maatregelen voor weidevogels. In 2020 is dat bedrag flink gestegen naar maar liefst 33,4 miljoen. Alles bij elkaar opgeteld hebben zij van 2001 tot en met 2020 400 miljoen euro uitgegeven om de weidevogels in Nederland te beschermen. Dit heeft er echter nog niet voor gezorgd dat er ook meer grutto broedparen in Nederland zijn.

Het verloop van de subsidies en het aantal grutto broedparen is te zien in de grafiek hieronder.

Tekst gaat verder onder grafiek.

Uitvoeren juiste maatregelen

De Algemene Rekenkamer heeft niet onderzocht hoe goed maatregelen worden uitgevoerd of hoe bereidwillig boeren zijn om maatregelen te nemen voor de grutto. Wel hebben ze gekeken naar welke maatregelen boeren nemen voor de grutto. Daarbij hebben ze op basis van wetenschappelijk onderzoek een waardering gegeven aan de maatregelen hoe effectief deze zijn.

Uit het onderzoek blijkt dat op het overgrote deel van de hectares waar maatregelen worden genomen om weidevogels te beschermen de boeren legselbeheer uitvoeren. Bij legselbeheer beschermen boeren de nesten zodat ze die niet kapot maken tijdens werkzaamheden. Op ruim 46.000 hectare voeren boeren dat beheer uit. De Algemene Rekenkamer heeft echter geconcludeerd dat de effectiviteit van deze maatregel niet heel groot is. Ook de maatregelen grasland met een rustperiode (uitgevoerd op 14.136 hectare) en gebruik van ruige mest (uitgevoerd op 13.093 hectare) worden relatief veel gekozen door boeren. De effectiviteit van deze maatregelen is hoger dan legselbeheer, maar nog steeds niet het beste.

Volgens de Algemene rekenkamer zijn het verhogen van waterpeil en het aanleggen van plas-dras greppels het meest effectief voor het verhogen van de hoeveelheid grutto's in Nederland. Deze twee maatregelen worden in vergelijking het minst vaak uitgevoerd, slechts op twee procent van het totale gebied waar maatregelen worden genomen. Verhoging van het waterpeil wordt op 1.308 hectare uitgevoerd en op 415 hectare zijn plas-dras greppels te vinden.

Benutten kansrijke gebieden

Er is geen zicht op hoeveel subsidiegeld er gaat naar een bepaalde maatregel om weidevogels te beschermen. Daardoor heeft de minister er volgens de Algemene Rekenkamer geen goed zicht op of de subsidies wel naar de maatregelen gaan die het meeste effect hebben om weidevogels te beschermen.

Tot slot heeft de Algemene Rekenkamer gekeken hoeveel procent van de kansrijke gebieden voor weidevogels worden benut. Uit het onderzoek blijkt dat in 85 procent van de kansrijke gebieden in Nederland boeren geen subsidie krijgen of hebben aangevraagd om maatregelen te nemen voor de weidevogels.

Grutto beter beschermen

Op basis van het onderzoek concludeert de Algemene Rekenkamer dat het beleid van de minister van LNV om de grutto te beschermen niet heeft gewerkt. Wel ziet de instantie kansen voor de minister en boeren om de grutto beter te beschermen. De boeren moeten daarvoor wel de maatregelen nemen die het best werken. Ze moeten dat bovendien doen in veel meer kansrijke gebieden voor de grutto.

Minister ziet positieve ontwikkelingen

De minister van LNV heeft eind november gereageerd op het conceptrapport van de Algemene Rekenkamer. De minister vindt de conclusie van de Algemene Rekenkamer dat de aanpak bescherming weidevogels niet werkt te eenzijdig. Ze wijst erop dat, weidevogelaanpak naast subsidies verstrekken ook en vooral omvat het creëren van aantrekkelijke leefgebieden van voldoende omvang waar de broedende en foeragerende grutto rust, ruimte en voedsel kan vinden, het betrekken van agrariërs bij het toepassen van agrarisch natuurbeheer op een deel van hun land, de ontwikkeling van een aantrekkelijk verdienmodel voor de boer om bij te dragen aan natuurbeheer en een gebalanceerd predatiebeleid. Op al deze vlakken ziet de minister positieve ontwikkelingen maar ze erkent dat deze nog niet vertaald worden in het omkeren van de dalende trend van de weidevogelpopulatie met de grutto als icoon.