Aardappelwratziekte bij Stadskanaal blijkt fysio 38

Tijdens het bemonsteren van een partij aardappelen in verband met de survey Bruin- en ringrot in opdracht van de NVWA, trof de keurmeester van de Nederlandse Algemene Keuringsdienst (NAK) eind 2020 knollen met wratten aan. Bij het NVWA-onderzoek dat daarop volgde, zijn op de herkomstpercelen wratten gevonden. Deze zijn verzameld en in het laboratorium onderzocht. Daarbij werd de aanwezigheid van wratziekte vastgesteld. De besmette partij en de besmette percelen zijn van één teler. Het besmette areaal betreft in totaal bijna acht hectare en de afstand tussen beide percelen is ongeveer drie kilometer.

Biotoets

Na verder onderzoek met een biotoets (Spieckermann-methode) in combinatie met de kenmerken van het mitochondrionale DNA, weet de NVWA nu welk fysio (pathotype) van de gevreesde schimmel is gevonden. Ze heeft vastgesteld dat het op twee van de drie percelen gaat om fysio 38 (Nevşehir) van Synchytrium endobioticum. Dit fysio is voor het eerst opgedoken in Turkije en later ook in Georgië en Bulgarije. De NVWA weet nog niet zeker welk fysio op het derde perceel tot de besmetting heeft geleid. Ter bepaling van het fysio in het derde perceel wordt de biotoets dit najaar ingezet.

De aardappelwratziekte wordt veroorzaakt door de schimmel Synchytrium endobioticum en dankt haar naam aan de wratten die zij veroorzaakt op de aardappelplant. De ziekte kan grote gevolgen hebben voor de aardappelteelt en de teelt van voortkwekingsmateriaal. Percelen blijven lange tijd besmet en vanuit deze percelen kan verdere verspreiding optreden. Aardappelwratziekte blijft over in de grond als rustspore. Deze sporen zijn zeer goed bestand tegen extreme koude of natte omstandigheden. Ze kunnen tot veertig jaar in de grond overblijven. Chemische bestrijding is onmogelijk. Men kan wel resistente rassen gebruiken. Maar regelmatig duiken nieuwe fysio’s van de schimmel op die de resistentie doorbreken. Een fysio is een variant van een schimmel die zich onderscheidt door een ander resistentiegedrag.

Drie rassen

In december 2020 meldde de NVWA dat ze op drie percelen in gemeente Stadskanaal de aanwezigheid van Synchytrium endobioticum had vastgesteld. Dit is de schimmel die wratziekte in aardappel veroorzaakt. Op dat moment was nog niet duidelijk welk fysio van de schimmel de wratvorming op knollen van drie aardappelrassen (Festien, BMC en Supporter) veroorzaakte. De NVWA sprak toen het vermoeden uit dat het waarschijnlijk een ander fysio betrof dan de al in Nederland al langer bekende fysio’s 1(D1), 2(G1), 6(O1) of 18(T1).

Gevolgen telers

Op de drie percelen bij Stadskanaal die besmet zijn verklaard, is de teelt van aardappelen verboden voor een periode van minimaal 20 jaar. Voor aardappeltelers in de omgeving van deze percelen is het van groot belang om te weten welke rassen voldoende mate van resistentie tegen het aanwezige fysio hebben. Door inzet van dergelijke rassen is te voorkomen dat wratziekte in het gewas optreedt. Probleem is dat de toegelaten rassen in Nederland tot op heden niet zijn onderzocht op resistentie tegen fysio 38. Dit omdat dit fysio nog niet eerder in Nederland is aangetroffen. Op haar website publiceert de NVWA een overzicht van in Nederland bekende aardappelrassen met bijbehorende resistentieniveaus voor de wratziekte fysio’s 1, 2, 6, 8, 10 en18.

Na de eerste vondsten eind 2020 heeft de NVWA uit de verzamelde wratten inoculum bereid voor de fysiobepaling. Dit inoculum werd door de NVWA beschikbaar gesteld voor een eerste screening van de meest geteelde aardappelrassen in het getroffen gebied. Dit onderzoek werd uitgevoerd door het HLB in Wijster. Gezien het grote belang voor de sector heeft de brancheorganisatie Akkerbouw (BO) dit onderzoek gefinancierd. Een eerste beknopte screening maakt al duidelijk dat slechts twee rassen (Vermont en Plasettie) niet werden aangetast. De NVWA onderstreept dat er (nog) geen conclusies aan deze screeningsresultaten mogen worden verbonden. Alleen een officieel tweejarig resistentieonderzoek geeft zekerheid over de werkelijke resistentieniveaus. Volgens de NVWA is er voldoende inoculum beschikbaar om dit najaar met zo’n officieel resistentieonderzoek te starten.

Controle

Binnen haar preventiegebieden voert de NVWA tijdens en kort na de aardappeloogst jaarlijkse controles uit op de aanwezigheid wratziekte. In 2021 worden deze controles ook benut voor het in kaart brengen van het areaal waarbinnen fysio 38 (Nevşehir) aanwezig is. Omdat diverse onderzoeken nog lopen, is het nu nog niet mogelijk om aanvullend beleid uit te werken voor het gebied rondom de besmette percelen. Zodra meer bekend is, beschrijft de NVWA een kerngebied voor fysio 38 met teeltvoorschriften die vergelijkbaar zijn met die van fysio 18.