Column: Het gevecht om de ruimte

We willen steeds meer maar Nederland wordt niet groter. Er moet ruimte komen voor zonnepanelen en windmolens, voor 75.000 nieuwe woningen per jaar. Maar ook voor meer natuur én de landbouw moet kunnen extensiveren. Voorwaar een hele opgave voor een klein landje met een groeiende bevolking. Zoals gezegd Nederland wordt niet groter en dat betekent simpelweg dat we keuzes moeten maken over hoeveel ruimte we letterlijk willen geven aan welke ontwikkeling of sector.

De laatste twintig jaar hebben dat niet meer gedaan; strategische keuzes maken over ruimtegebruik en daar vervolgens beleid op maken. Alle nieuwe ontwikkelingen en vragen worden nu op zichzelf beoordeeld en er wordt niet gekeken naar welk effect dat heeft op het totaal. Gevolg is dat er hier een zonneparkje bijkomt, een stukje verderop een data-center en daarnaast een rij met hoge windmolens. Waarbij we dan later, te laat, tot de conclusie komen dat het landschap verpest is en de landbouw platgedrukt is tussen al deze ontwikkelingen.

Rendement

Of we het nu leuk vinden of niet, onze grond wordt in dit soort discussies vaak gezien als vrije ruimte. Als er claims zijn die grond kosten dan gaat dat automatisch ten koste van de landbouw. Daar kunnen we als boeren veel van vinden, maar die situatie zal niet veranderen. Zeker in de huidige manier van werken, waarbij de overheid geen sterke regie voert maar de markt zijn werk laat doen, trekken we als landbouw aan het kortste eind. Het rendement op onze grond is gewoon te laag om mee te kunnen in de concurrentie als het om grond gaat. Daar komt nog bij dat daar waar de overheid wel kan sturen, ze dit bewust niet doet. De subsidieketen rondom nieuwe energie is zo ingericht dat het interessanter is om zonnepanelen op landbouwgrond te plaatsen, dan op daken. Dus ook door niet te sturen, stuurt de overheid wel degelijk!

Vanuit het perspectief van de boer van de toekomst hebben we er dan ook alle belang bij dat de overheid keuzes gaat maken over de ruimtelijke indeling van Nederland. Waarbij er ook gekozen moeten worden om voldoende ruimte te houden voor een vitale agrarische sector die naast fantastisch voedsel nog zoveel meer kan produceren.

Onder druk

Als landbouw beheren we nog steeds ongeveer tweederde van alle grond in Nederland. Dit willen we natuurlijk graag zo houden, maar we weten ook dat dit continu onder druk staat. We moeten dus goede argumenten hebben om onze 'ruimteclaim' te onderbouwen. Dat we al deze grond nodig hebben om voedsel te produceren is vanuit ons perspectief nog steeds een heel goed argument. Maar niet echt een argument waarmee we onze ruimte kunnen behouden.

Om onze ruimte te behouden, zullen we aansluiting moeten zoeken bij de maatschappij en wat de maatschappij van ons vraagt. Wat hebben we dan te bieden naast voedsel van topkwaliteit? Nou volgens mij best veel! We kunnen namelijk een mooi en gevarieerd landschap bieden waar het goed wonen en recreëren is. We kunnen de biodiversiteit in het landelijk gebied versterken, we kunnen een bijdrage leveren aan de oplossing van het klimaatprobleem. En we kunnen de landbouw nog verder verduurzamen. Maar hiervoor hebben niet alleen een vitále landbouwsector nodig maar ook letterlijk de ruimte om hier invulling aan te geven.

Sturing

Ik durf het gesprek met de maatschappij en de politiek dus aan als het gaat om de te maken keuzes betreffende het ruimtegebruik in Nederland. We hebben elkaar namelijk iets te bieden en we hebben allemaal belang bij meer sturing op het gebruik van de kostbare ruimte in Nederland.