Najaarsonderhoud Wetterskip Fryslân sloten rond Jelsumer en Lytse Feart

Het gaat om het gebied waar aangepaste regels gelden voor het omgaan met waterplanten en slib (hekkelspecie) uit sloten, omdat het water en de waterbodem zijn verontreinigd met PFAS. Aldus een toelichting van het waterschap. ‘Wij vinden het hekkelen van het met PFAS besmette watersysteem rond de Jelsumer Feart op dit moment noodzakelijk. De sloten in het gebied zitten vol met planten. Om een goede aan- en afvoer van water te blijven garanderen, is langer uitstel van het slootonderhoud niet verantwoord.

Bewust zelf

Wetterskip Fryslân doet dat bewust zelf. ‘We willen dat de ingelanden niet worden ‘opgezadeld’ met de kosten voor deze werkzaamheden’, aldus het dagelijks bestuur. Ook vinden we het belangrijk dat het onderhoud zorgvuldig en deskundig wordt uitgevoerd. De met PFAS verontreinigde hekkelspecie moet namelijk worden afgevoerd naar een verwerkingsbedrijf. Wij gaan de kosten voor de overname van het najaarsonderhoud van agrariërs en inwoners voorfinancieren en deze extra kosten claimen bij de Staat.’

Resultaten Leeuwarden bekend

De gemeente Leeuwarden heeft dit voorjaar een onderzoek in gang gezet om scherp te krijgen in welk gebied deze beperking hoort te gelden. De waterplanten zijn geanalyseerd op PFAS. Op basis van de resultaten van dit onderzoek is de begrenzing vastgesteld van het gebied waar hekkelmateriaal moet worden afgevoerd.

Boven de norm

Op bijgaande kaart is in het blauw gemarkeerde gebied PFAS boven de norm aanwezig en mag het hekkelmateriaal niet op het land worden verwerkt. Hier moet het hekkelmateriaal worden afgevoerd naar een verwerkingsbedrijf. ‘Wij nemen het slootonderhoud in het blauwe gebied dit najaar 2025 voor onze rekening’, licht het waterschap toe.

Waterschap en gemeente

Binnen dat gebied schoont het waterschap alle hoofdwatergangen. De gemeente Leeuwarden schoont alle schouwwatergangen waarvoor de gemeente minimaal aan één kant onderhoudsplichtig is. De gemeente is al begonnen met het onderhoud van de sloten die langs de weg liggen. Alle overige schouwwateren worden door Wetterskip Fryslân geschoond. ‘Het streven is om ook overige wateren te schonen. Dit doen wij in overleg met de eigenaren’, aldus het waterschap. ‘De waterplanten die vrijkomen, mogen maximaal zeven dagen op de kant liggen. Daarna wordt het verzameld en afgevoerd naar een erkende verwerker. De volledige sloot, inclusief het deel dat grenst aan particulier terrein, wordt in één keer meegenomen.’

Wel onderhoudsplicht

Binnen het blauwe gebied hoeven onderhoudsplichtige eigenaren het onderhoud dus dit najaar niet zelf te doen. ‘Buiten het blauwe gebied kan het onderhoud gewoon worden uitgevoerd zoals in eerdere jaren en mag de hekkelspecie op het land worden verwerkt’, aldus het waterschap.

Bezoek staatssecretaris

Staatssecretaris van Defensie Gijs Tuinman was donderdag 2 oktober op werkbezoek bij de vliegbasis Leeuwarden. Hier spraken dijkgraaf Luzette Kroon en dagelijks bestuurslid Monique Plantinga en wethouder Evert Stellingwerf van gemeente Leeuwarden met hem over de ernstige en omvangrijke PFAS/PFOS-verontreiniging van de Jelsumer Feart en omgeving.

Zorgen besproken

‘Samen met gemeente Leeuwarden hebben we contact met het Rijk opgezocht en onze zorgen over de verontreiniging besproken met de staatssecretaris’, aldus het waterschap. ‘Gemeente Leeuwarden en wij benadrukken het belang van tempo en gezamenlijke stappen richting een integrale aanpak van de PFAS-verontreiniging rondom de vliegbasis. De vervuiling heeft ernstige gevolgen voor de leefomgeving, waterkwaliteit en het gebruik van landbouwgrond. Er is behoefte aan duidelijkheid over de sanering van zowel de vliegbasis als de omliggende gebieden, inclusief afspraken over financiering.’

Pilot defensie

Defensie is gestart met een pilot om een deel van de vervuilde bodem en het grondwater op de vliegbasis aan te pakken. ‘De opgedane kennis moet bijdragen aan een breder saneringsplan. Gemeente en wij waarderen deze inzet, maar pleiten voor een gezamenlijke strategie waarin ook de omgeving wordt meegenomen’, aldus het waterchap.

Impact op omgeving

Wetterskip Fryslân trof in maart 2024 zeer hoge concentraties PFAS/PFOS (de PFOS-norm werd tot wel 900 keer overschreden) aan in het oppervlaktewater van de Jelsumer Feart in Leeuwarden. Deze twee kilometer lange vaart grenst aan de militaire vliegbasis in Leeuwarden. ‘In mei 2024 bleek uit onderzoek dat de vervuilingsbron zich op de vliegbasis bevindt’, licht het waterschap verder toe. ‘Met als oorzaak het jarenlange gebruik van PFOS-houdend blusschuim op de basis. Inmiddels blijkt uit onderzoek dat er over een breed gebied buiten de vliegbasis in de aangrenzende landbouwpolders sprake is van te hoge PFAS-concentraties in (water)bodems en oppervlaktewater.’

Gebruiksbeperkingen

Als gevolg van de verontreiniging zijn in de omgeving gebruiksbeperkingen ingesteld. Dit betekent concreet dat tuinen niet besproeid kunnen worden en er niet gezwommen en gevist mag worden. (Huis)dieren mogen niet drinken uit het water. Er zijn verhoogde PFOS-waarden aangetroffen in vis en eieren in de omgeving. ‘Ook bij werkzaamheden zoals slootonderhoud spelen beperkingen en extra kosten een rol, onder andere door milieuwetgeving en eisen rondom de afvoer van materiaal’, meldt Wetterskip Fryslân ter besluit.