Column: BBB worstelde in een democratisch moeras
De Tweede Kamer ging afgelopen donderdag met verkiezingsreces. Daarmee komt er een einde aan de periode in de Kamer met BBB in het kabinet. We kunnen de balans opmaken. Ik denk dat veel boeren samen met de BBB er meer van hadden verwacht. Natuurlijk was er bij de vorige verkiezingen verkiezingsretoriek, zoals met de vuist op tafel slaan in Brussel, om het beleid voor de landbouw gunstiger te krijgen. Maar ik vraag me af waarom de BBB niet meer voor elkaar wist te krijgen. Is dat een gevolg van onervarenheid, onhandig opereren of speelt er nog iets anders?
Harm Holman
Ik loop zelf te weinig in Den Haag rond om alles wat de BBB gedaan heeft goed te kunnen analyseren. Uit de contacten die ik wel heb en uit overleggen die ik volgde, trek ik de conclusie dat de BBB-fractie in de Tweede Kamer haar eigen bewindslieden opzichtig probeerden te beschermen. Dat kun je als onervarenheid bestempelen, want de andere partijen doen dat ook alleen is dat niet zo zichtbaar. En binnen de coalitie ontbrak het ook aan chemie tussen de landbouwwoordvoerders van de kabinetspartijen. Er was bijvoorbeeld weinig liefde tussen Caroline van der Plas en Harm Holman van NSC. Als het op landbouw aankomt, delen ze ook niet dezelfde visie en stak het Holman dat hij weinig invloed kreeg op het landbouwbeleid van het kabinet. Daarom initieerde hij zelf een initiatiefwet over grondgebonden landbouw. Wellicht was het handiger geweest dat BBB de andere kabinetspartijen wat meer ruimte had gegeven op landbouw, zodat er meer gerealiseerd was.
Rekenkundige ondergrens
Bij de rekenkundige ondergrens van 1 mol om PAS-melders te legaliseren en de woningbouw vlot te trekken, speelde dat mogelijk ook een rol. Door wantrouwen vanuit de Tweede Kamer richting kabinet Schoof moest minister Wiersma haar voorstel naar de adviestak van de Raad van State sturen. Die oordeelde dat er grote risico’s kleven aan invoering. In de media en een groot deel van de Tweede Kamer werd het aangegrepen om het beleid in diskrediet te brengen.
Interessant is de vergelijking met de afkapgrens van 25 kilometer in Aerius, die een paar jaar eerder werd ingevoerd. Die aanpassing in het beleid werd door het toenmalige kabinet niet voorgelegd aan de adviestak van Raad van State, maar gewoon ingevoerd. De argumentatie voor de afkapgrens en de rekenkundige ondergrens vertonen grote overeenkomsten. Het is goed voorstelbaar dat Raad van State daar dezelfde grote risico’s had gezien. Geen advies betekende in dit geval geen extra argumenten om er kritiek op uit te oefenen. Gelukkig liet Wiersma zich niet ontmoedigen en kreeg ze donderdag vanuit de Tweede Kamer via een motie van Caroline van der Plas een meerderheid achter haar plan, om door te zetten.
Wolvenrapport
Een ander voorbeeld laat zien dat staatssecretaris Rummenie van BBB zeer waarschijnlijk een taxatiefout maakte op het wolvendossier. Om het aantal wolven te kunnen beheren vroeg hij aan onderzoekers van Wageningen Universiteit om advies over een minimale populatieomvang. Die onderzoekers deden hun best, slaan aan het interpreteren en komen dan met aantallen waarvan de meeste mensen schrikken. Gelukkig bleek deze week dat Rummenie extra onderzoeken in gang zette, om niet alleen naar de ecologische kaders te kijken maar ook naar de maatschappelijke. Dan kan er straks een politieke afweging worden gemaakt. De vraag is wel waarom Rummenie in eerste instantie alleen voor een ecologisch advies ging, want daardoor ligt er nu een rapport dat straks zeer waarschijnlijk wordt gebruikt in rechtszaken.
Juridisering
En daarmee komen we op misschien wel de belangrijkste oorzaak waarom BBB minder bereikte dan gehoopt. Caroline van der Plas riep regelmatig in de Tweede Kamer dat wetten gewoon kunnen worden veranderd, zolang de wil er is en er meerderheden voor zijn te vinden. De werkelijkheid is helaas anders. Er is namelijk weinig politieke ruimte om zaken te veranderen door juridisering. Diederik Boomsma, voorheen NSC en tegenwoordig actief voor JA’21, gaf daar afgelopen week een interessante analyse over via de Nieuwe Denktank. Steeds meer beslissingen worden door rechters genomen. Politieke besluiten worden door rechters ongedaan gemaakt. Dat komt onder andere doordat Nederland zich de afgelopen decennia aan steeds meer internationale verdragen committeerde. Voor politieke partijen die een visie voorstaan in lijn met die verdragen is dat erg prettig. Als de roep komt om iets te veranderen geven ze aan dat het niet anders kan. En dat soort verdragen aanpassen is ingewikkeld en in ieder geval tijdrovend.
Politieke partijen die een andere richting op willen, lopen direct vast in dit moeras. In het kabinet moet dat een enorme worsteling zijn geweest, maar de conclusie is dat dan zelfs BBB-bewindslieden zeggen, dat het niet anders kan. Boomsma ziet dit verschijnsel als een bedreiging voor de democratie, omdat kiezers minder invloed krijgen op de besluitvorming. Hij pleit ervoor om die verdragen open te breken en die politieke ruimte aan te brengen.
Pluim
Mijn conclusie is dan ook dat BBB niet alles even goed en handig heeft aangepakt, maar dat een groot deel van hun intenties vastliep in het juridische. Ik schreef eerder al eens dat de partij in een steile leercurve zat. Maar ze gingen er wel voor om zaken te veranderen en voor de meeste boeren te verbeteren. Dat zagen we de afgelopen jaren bij andere regeringspartijen helaas niet. Daarvoor verdient de BBB een pluim.
