Column: De vijfde macht: nieuwe media
Schmidt was destijds bestuursvoorzitter van Google. Met datasets van Google en Facebook bouwde Schmidt een electorale databank. Zo wist het democratische campagneteam precies wie ze moesten beïnvloeden om de verkiezingen te winnen. Aldus geschiedde.
Het bespelen van de publieke opinie via social media is een cruciaal instrument om aandacht te vestigen op je gedachtegoed en stemmen te winnen. Twee derde van de mediaconsumptie vindt online plaats. Dát is de plek waar burgers hun informatie vandaan halen en hun beeld over hun woon-, werk- en leefomgeving bepalen. Een instrument dat welig tiert, getuige de opkomst van populistische leiders die schermen met eenvoudige oplossingen voor complexe problemen. Actie en onvoorspelbaarheid staat hierbij garant voor veel aandacht en volgelingen, getuige de benoeming van Donald Trump tot president van de Verenigde Staten.
Wat is de betekenis van deze les voor Nederland? Een land met een lange geschiedenis van eindeloos polderen, waarbij besluiten na inmenging van een bonte verzameling van belangenbehartigers en maatschappelijke organisaties slechts moeizaam tot stand komen. Het wij-zij-denken gijzelt de politiek en samenleving. Stad versus platteland, natuur versus landbouw, profeet versus tovenaar.
De Tweede Kamer-verkiezingsuitslag van november 2023 geeft uiting aan de hang naar vernieuwing, de invloed van nieuwe media en de sympathie voor sterke leiders, met PVV en NSC als grote winnaars. Beide partijen konden bogen op twintig zetels winst en vormden samen met BBB en VVD een coalitie; de oppositie in radeloosheid en verbazing achterlatend. Een coalitie die vervolgens door de gevestigde media al menigmaal ten dode werd opgeschreven, maar tot op de dag van vandaag dapper standhoudt.
In de ‘oude’ wereld maken de wetgevende macht, de uitvoerende macht en de rechterlijke macht de dienst uit. Een democratisch systeem dat in combinatie met gevestigde instituten als de kerk, de omroepen en vakbonden zorgde voor duiding en houvast. Belangenorganisaties en ngo’s konden naar hartenlust netwerken binnen dit systeem, buiten het zicht van de burger. Met de opkomst van nieuwe media is de samenleving individualistischer geworden en geloven we steeds meer in een maakbare wereld. ‘I want it and I want it now’, is het credo. Media zijn de nieuwe machtsfactor. Generatie Z, geboren tussen 1997 en 2012, besteedt gemiddeld drieënhalf uur per dag aan social media. De online mediaconsumptie neemt jaar op jaar toe in alle generaties. 14,3 miljoen Nederlanders gebruiken social media.
Om je relevantie duidelijk te maken, is zichtbaarheid op social media een must
Om je relevantie duidelijk te maken, is prominente zichtbaarheid op social media simpelweg een must. Dit zet de rol van belangenbehartigingsorganisaties in een ander daglicht. Uitzonderingen daargelaten hebben deze in de regel geen kaas gegeten van de impact van nieuwe media en zijn ze vooral beducht voor negatieve reacties van de flanken van onze samenleving. Daarmee zien ze over het hoofd dat deze reacties slecht een fractie van onze samenleving vertegenwoordigen. Verreweg het merendeel van de Nederlanders bevindt zich in ‘het stille midden’ en heeft juist sympathie voor een positief en verbindend verhaal.
Dit vergt een heroriëntatie van de positie, de doelgroep, het onderwerp en de toon als belangenbehartiger. Nog harder roeptoeteren heeft geen zin. Evenmin als het halen van je gelijk via de rechterlijke macht. Het stille midden heeft zijn buik daar meer dan vol van en ziet met lede ogen aan hoe met gemeenschapsgeld de polarisatie wordt aangewakkerd.
Belangenbehartigers doen er verstandig aan zich niet louter op stakeholders, maar vooral op het stille midden te richten. Door gebruik te maken van nieuwe media, te inspireren met een verbindend verhaal en een dialoog in plaats van een discussie aan te gaan. Over 80 procent waren we het immers al eens?
Wim Groot Koerkamp,
oprichter ReMarkAble, mede-oprichter BBB, oprichter AAN TAFEL!
