Sipma, Engwierum: ‘Het water is zouter dan we denken’

Pyt en Rika Sipma van maatschap Timpelsteed haakten daarbij in op het project Zoet op Zout van LTO Noord en Acacia. Daarin wordt de verziltingsproblematiek op de noordelijke kleischaal in Friesland en Groningen nader bekeken, zowel qua problemen als qua mogelijke oplossingen. In dat kader zijn er enkele pilots met peilingen gestart waaronder bij Sipma. Akkerbouwer Pyt Sipma sloeg daarmee twee vliegen in één klap: hij was geïnteresseerd in de problematiek en ook toe aan een nieuw drainagesysteem.

Schade aan gewassen

Bij droge perioden in de zomer verdwijnt de bovenste laag met zoet water in de bodem en trekt het zoute water op tot in de wortelzone van de gewassen, aldus schetst adviseur en veldwerker Perry Mooij van Acacia Water de oorzaak van het probleem. ‘Als een boer geen zoet water meer tot zijn beschikking heeft kan dit schade veroorzaken aan de gewassen. Drainage kan helpen voor het beter vasthouden van neerslag en het afvangen van kwelwater. Bij akkerbouwer Sipma - maatschap Timpelsteed - is de drainage nu verdiept aangelegd met de mogelijkheid het peil minimaal op te zetten tot 1 meter onder maaiveld. De drainage is aangesloten op een verzamelleiding met een put om het zoete water op te vangen. De zoetwaterbuffer wordt hiermee vergroot en het neerslagwater beter vastgehouden. In de sloot staan peilbuizen om het EC te meten in het grondwater en bodemvocht. Met de drainage kan Sipma dus langer gebruik kan maken van zoet water.’

Zouter dan gedacht

Sipma is biologisch dynamisch akkerbouwer in het noorden van Friesland en zijn percelen liggen op 10 kilometer afstand van de zee. Pyt Sipma: ‘We hebben hier te maken met bodemdaling en brak water. Een EC van 5 is erg zout. Ik wil gewoon kijken naar nieuwe mogelijkheden om gewassen te kunnen blijven verbouwen en te oogsten. De bodem moet voor mij gaan werken. Die bovenste zoetwaterlens in de bodem kan worden beïnvloed door de bodemstructuur te verbeteren, maar een drainage kan daarbij zeker helpen.’

Meten=weten

Het is duidelijk dat er in de landbouw nog weinig belangstelling is voor de zoutproblemen. ‘We staan er nog niet open voor, maar het water is zouter dan we denken’, stelt Sipma. ‘Misschien hebben mijn vader en mijn opa hier vroeger ook al geboerd met brak water, maar zij hebben dat nooit geweten. Ik vind het heel handig om vroegtijdig te weten hoe het mijn percelen is gesteld. Als je het gaat merken aan de gewassen is het al te laat. Daarbij vind ik het belangrijk om met partijen zoals het waterschap in gesprek te gaan als ik water nodig heb om mijn gewassen bijvoorbeeld te beregenen of ik wil het slootwater laten doorspoelen. Nu kan ik met gegevens komen.’

Rendabel

De kosten en opbrengsten bij verschillende systemen en opties zijn door Acacia doorgerekend. Econoom Joren Verbist: ‘Het is goed om de kosten te vergelijken met de aanleg van een gewone drainage en de afschrijving van de oude drainage. Ook kan je het verschil in management en andere kansen meenemen. Zo kan anti-verziltingsdrainage ook worden gebruikt voor irrigatie waardoor een boer geen beregeningskosten heeft of dat er niet hoeft te worden uitgespoeld. Dus naast de extra kosten, kunnen er ook kostenreducties opreden, die anti-verziltingsdrainage dan weer financieel aantrekkelijker kunnen maken.’ De aanleg van de drainage op de percelen van Sipma was snel klaar. Het meest werk zit in het uitgraven van de verzamelleiding en het aansluiten ervan. Verbist: ‘Omdat er nog weinig praktijkgegevens zijn is het nog lastig om te bepalen of een boer er financieel mee uitkomt. De drainage bij Sipma kost geld, maar uiteindelijk moet de drainage rendabel worden.’

Gesloten systeem

De drainage is in augustus aangelegd en het water blijft in het systeem. Sipma: ‘Ik ben positief verrast dat we het systeem gesloten kunnen houden. Het moet nu nog even flink gaan regenen, zodat we het ook goed kunnen testen en het water kunnen opslaan. Als ik het water straks in droge periodes nodig heb kan ik er gebruik van maken. Ik kan ook alles inzien in het digitale systeem op mijn computer. Daar ga ik me in de winter in verdiepen. Als het bevalt wil ik de drainage voor meer percelen laten aanleggen. Ik vind het belangrijk dat verzilting ook als een maatschappelijk probleem wordt gezien, de boer moet er niet alleen voor opdraaien. De overheid mag hier ook wat aan doen.’

Meer zelfvoorzienend

Ook Mooij benadrukt dat een boer die maatregelen neemt tegen verzilting minder afhankelijk wordt van het waterschap, meer zelfvoorzienend wordt en weerbaarder is bij klimaatveranderingen. Sipma vult aan: ‘Alles begint bij de boer, het begint bij de bodem. Als je een goede bodemstructuur hebt kun je al heel veel problemen aanpakken en kan je water veel beter vasthouden, daar ben ik van overtuigd. Ik kan nu ook met het systeem van Acacia de nutriënten in mijn bodem meten. Als ik daar betrouwbare gegevens uithaal en de nutriënten in mijn bodem beter kan benutten en laten werken, dan wordt het pas echt interessant.’